Herderfactory

Symposium: Tien principes van de Maakstad

Op 26 september organiseerde Architectenweb een symposium rond de maakstad, in samenwerking met de supervisoren van Schieoevers Noord in Delft (Albert Herder, Hilde Blank en Floris van der Zee) en Pakhuis de Zwijger.

Geselecteerde verhalen

www.architectenweb.nl/PrincipesMaakstad
www.delft.nl/schieoevers

Hoe behouden wij de maakbedrijven?

De vraag die centraal stond was hoe maakbedrijven de verdichtende stad ingetrokken kunnen worden en daarvoor behouden kunnen blijven. Hoe kan werken én wonen succesvol gecombineerd worden?
Uit alle bijdragen deze middag kunnen tien principes gedestilleerd worden die bijdragen aan de realisatie van een stad waarin maakpartijen een volwaardige plek hebben naast het wonen.

1. Stel vast ‘waarom’ menging

Voor de menging van werken en wonen is momenteel veel draagvlak, stelt planoloog Walter de Vries van de gemeente Rotterdam vast, maar daarom kan ook te snel voorbijgegaan worden aan de vraag ‘waarom’ die menging precies gewenst is, wat later in het proces voor problemen kan zorgen. Per gebied kan die ‘waarom’ namelijk sterk verschillen. 

2. Leg heldere uitgangspunten vast

Bij de transformatie van de Schieoevers Noord in Delft zijn heldere uitgangspunten vastgesteld voor de verdichting van dat gebied. Ondernemer Nils Eekhout van Octatube, ook voorzitter van de lokale ondernemersvereniging, benadrukt hoe belangrijk dat is. Daardoor weten de ondernemers wat eraan zit te komen en biedt het hen gelegenheid om daarop in te spelen. Iets wat vanuit de zaal ook werd benadrukt: geef de bestaande ondernemers de kans om een rol te spelen in de ontwikkeling van het gebied dat ze zelf al zo goed kennen.

3. Durf specifiek te zijn

Iedere stad, zelfs ieder gebied, heeft een andere context, andere opgave en kent andere bedrijvigheid. Ieder gebied vraagt om een specifieke oplossing, benadrukt ontwikkelaar Esther Agricola van BPD. En ja, bedrijven veranderen continu, dus de oplossing moet voldoende flexibiliteit bieden richting de toekomst. Maar het moet ook specifiek genoeg zijn voor de huidige bedrijvigheid en / of vergelijkbare bedrijven aan te trekken. Durf daarbij ook te selecteren op bedrijven als dat nodig is, benadrukt Borret.

4. Naast elkaar én bovenop elkaar

Bij het mengen van werken en wonen wordt al snel gedacht aan stapeling. In een hoge plint wordt ruimte gemaakt voor maakpartijen, de woningen liggen aan een verhoogd dek erboven. In de kanaalzone van Brussel worden momenteel verschillende voorbeelden hiervan gerealiseerd en in het Hamerkwartier in Amsterdam wordt hier ook op ingezet. Het is echter maar één van de mogelijkheden, benadrukten verschillende sprekers op het symposium. Er kan ook gemengd worden door ruimtes voor maakpartijen af te wisselen met woningbouw, het dus naast elkaar te plaatsen.

5. Geluidshinder verminderen

Voor het geluid dat bedrijven af en toe maken is een veel lagere tolerantie dan voor het geluid van bijvoorbeeld horeca, constateert Borret. Terwijl bedrijven meestal overdag geluid maken en horeca vaak juist ‘s avonds. Daar zit een discrepantie. Het zou goed zijn als daar een herijking plaats zou vinden, denkt hij.

6. Iedere dertig meter wat anders

Levendige plinten, dat is wat iedereen het liefste ziet. In het ontwerp kan daarop gestuurd worden. En best wat bedrijven openen zich graag richting de straat, maar lang niet iedereen. In de kanaalzone in Brussel ziet Borret dat door bedrijven dichtgezette puien nu af en toe voor een doodse aanblik van de straten zorgen. Het helpt dan het wonen tussendoor echt tot de grond te laten komen, stelt hij. Al dan niet met woonwerkwoningen of maisonettes.

7. Zonder kaders komt de menging er niet

Voor een ontwikkelaar levert woningbouw, kantoren en winkels het meeste op. In vergelijking daarmee levert bedrijfshuisvesting veel minder op, terwijl het in combinatie met wonen ook nog het risico van hinder met zich meebrengt. Uit zichzelf zal een ontwikkelaar daarom in basis geen bedrijfshuisvesting opnemen in plannen waarbij het in hoofdzaak om woningbouw gaat. Zonder kaders van de overheid komt de menging er niet.

8. Tijdelijkheid als instument

Vanuit tijdelijkheid interessante maakpartijen aantrekken. In M4H in Rotterdam kon zowel Studio Roosegaarde als het Keilecollectief eerst een periode ruimte huren, voordat het die ruimte kon kopen. Zo’n getrapte introductie in een gebied kan heel goed werken, denkt De Vries. Behalve eerst huren en dan kopen, kan ook gedacht worden aan huur die trapsgewijs omhoog gaat. Het gaat erom interessante maakpartijen kennis te laten maken met het gebied en wanneer dat bevalt met hen verder te gaan.

9. Ruimte voor sociale bedrijvenbouw

Net als er sociale woningbouw is, zo zou er ook sociale bedrijvenbouw moeten zijn, stelt Borret. Niet ieder bedrijf kan een hoge huur in de stad betalen. Maar als maatschappij willen we ook niet dat al die bedrijven dan maar in een laagwaardige omgeving aan de rand van de stad een plek vinden, met al het ruimtebeslag en de reisbewegingen die daarbij horen. Sociale bedrijvenbouw kan dan een interessante oplossing zijn.

10. De juiste mix van bedrijven

Hoe zorg je er op de lange termijn voor dat de juiste mix van bedrijven zich in een gebied vestigt en dat de maakpartijen niet langzaam weer verdrongen worden door kantoorachtig programma? Een mogelijkheid is de aanstelling van een gebiedsprogrammeur die vanuit het belang van de bedrijven en de gemeente werkt. Werk doorlopend aan de juiste mix van bedrijven.

Projectdetails

Organisatie
Michiel van Raaij - Architectenweb
Albert Herder - Supervisor Schieoevers Noord Delft - Studioninedots
Hilde Blank - Supervisor Schieoevers Noord Delft - BVR adviseurs
Floris van der Zee - Supervisor Schieoevers Noord Delft - BURA Urbanism
Moderator
JaapJan Berg - Bergplaats
Main speaker
Kristiaan Borret - Architect, Stadsbouwmeester / Supervisor Kanaalzone Brussel, Hamerkwartier
Contributors
Gideon Hein - DEEP Hamerkwartier Amsterdam
Nils Eekhout - ondernemingsvereniging BKS / Octatube Schieoevers Delft
Ank Wijnands - Techcampus Hamerkwartier
Olga Wagenaar - Amvest / Kabeldistrict Schieoevers Delft
Esther Agricola - regio directeur BPD gebiedsontwikkeling
Martijn Bakker - Lingotto
Robert Winkel - MEI architecten / Kabeldistrict Schieoevers Delft
Bernardina Borra - stedenbouwkundige The Spontanious City
Walter de Vries - Planoloog gemeente Rotterdam / M4H Rotterdam

Veel dank aan Architectenweb en gemeente Delft.

Meer informatie

www.architectenweb.nl/PrincipesMaakstad
Integrale-opname-PakhuisDeZwijger
www.delft.nl/schieoevers

papaverwerf-europan-buiksloterham-amsterdam-studioninedotswisselspoor-deelgebied-utrecht-cityplot-studioninedotsrebel-kop-zuidas-amsterdam-studioninedotsbovenbouwwerkplaats-wisselspoor-cityplot-utrecht-studioninedotsblack-swan-kauwgomballenfabriek-overamstel-studioninedotsbeelden-pompenburg-rotterdam-studioninedotspark-mozaik-cityzen-brussel-studioninedotssmakkelaarspark-utrecht-studioninedotswestbeat-studioninedots-amsterdamde-caai-eindhoven-studioninedotswet-beast-studioninedots-amsterdamcobercokwartier-nieuwekadekwartier-cityplot-arnhem-studioninedotscityplot-buiksloterham-amsterdam-studioninedots360-degrees-buiksloterham-cityplot-amsterdam-studioninedots